2-4وضعیت موجود محیط زیست طبیعی استان
1-2-4- منابع آب استان
- قناتها،چشمه ها وسدهای استان:
تاکنون تعداد 301 قنات در استان شناسایی شده است که نزدیک به نیمی از آنها خشک و غیر قابل استفاده هستند.
طبق آماربرداری سال86تعداد 2225 چشمه در سازندسخت اترک و شرق گرگانرود و 2186چشمه در حوضه قره سو –خلیج گرگان –نکا شناسایی شده است که در حال حاضر بخشی از آنها خشک شده است.
سدهای موجود در استان:
ـ سد وشمگیر :
احداث سد وشمگیر در سال 1345 شروع و در سال 1349 آبگیری انجام گرفت .
حجم مخازن در شروع بهره برداری با سد مخزن فرعی با حجم 96 میلیون متر مکعب و حجم قابل تنظیم 175 میلیون متر مکعب بود و در حال حاضر حجم ذخیره 55 میلیون متر مکعب و تنظیم 100 میلیون متر مکعب می باشد .
مخازن فرعی شماره 1 با حجم 18 میلیون متر مکعب ، شماره2 با حجم 12میلیون متر مکعب و شماره 3 با حجم 6 میلیون متر مکعب می باشند . سد با طول تاج 320 متر ، از نوع خاکی همگن با شبکه ای معادل 24000 هکتار در شمال گرگان قرار دارد .
ـ سد گلستان 1
در 15 کیلومتری گنبد به منظور تأمین آب اراضی ساحل راست گرگانرود احداث شده است . این سد مشتمل بر سد مخزنی ، بند انحرافی اوغان ، ایستگاه پمپاژ و 8000 هکتار شبکه تحت پوشش می باشد
این سد با ظرفیت 86 میلیون متر مکعب و قابلیت تنظیم 101 میلیون متر مکعب احداث شده است.
ـ سد گلستان 2 (سدبوستان ):
این سدازنوع خاکی همگن بوده وهدف ازاحداث این سدکشاورزی وکنترل سیلاب گرگانرود می باشد.حجم تنطیمی آن 38میلیون مترمکعب وسطح زیرکشت آن 4هزارهکتارمی باشد.
ـ سد نومل :
در شمال شرفی گرگان به منظور تأمین آب زراعی حدود 4000 هکتار با ظرفیت 5/7 میلیون متر مکعب احداث شده است . شبکه مدرن 1500 هکتار را شامل می شود .
- سد آلاگل :
این سد در سال 1376 به منظور آبگیری از جریانهای به هنگام رودخانه اترک ، آبگیری تالاب ها و دریاچه ها ی منطقه و تأمین آب زراعی و واحدهای پرورش ماهی در نوار مرزی استان احداث شده است
هدف از ایجاد تأسیسات ، تأمین آب و بهبود شرایط آبیاری در حدود 6000 هکتار اراضی حد فاصل دریچه های آبگیر تا دریاچه آلاگل و تأمین آب 750 هکتار حوضچه پرورش ماهی است .
این تأسیسات عبارتند از :
ــ دریاچه آلاگل با ظرفیت 80 میلیون مترمکعب و سطح 2500 هکتار .
ــ دریچه های آبگیر با ظرفیت 29 متر مکعب بر ثانیه به مقدار 5 میلیون متر مکعب .
ــ کانال اصلی و کانالهای انتقالی به طول 55 کیلومتر .
ـ سد دانشمند :
این سدازنوع خاکی غیرهمگن بوده وهدف ازاحداث این سدمصارف آب برای کشاورزی وکنترل سیلاب رودخانه اترک می باشد.حجم تنطیمی آن 24میلیون مترمکعب وسطح زیرکشت آن 2هزارهکتارمی باشد.
ـ سد لاستیکی خواجه نفس :
این سد در غرب روستای خواجه نفس برروی گرگانرود احداث شده داست.وهدف ازاحداث آن کنترل سیلاب می باشد.
دیگر سدهای موجود در استان عبارتند از
|
نام سد
|
حجم مخزن(M.C.M)
|
نام سد
|
حجم
مخزن(M.C.M)
|
|
کوثر
|
0/7
|
شهید دستغیب
|
0/3
|
|
بوستان
|
7/43
|
آلاگل
|
0/70
|
|
گلستان
|
8/57
|
دانشمند
|
0/30
|
|
وشمگیر
|
0/45
|
اینچه برون
|
5/8
|
|
ایمر1
|
0/6
|
آلماگل
|
0/5
|
|
ایمر2
|
0/4
|
کرند
|
0/3
|
|
شهید چمران
|
0/3
|
|
|
سدهای در حال ساخت :
-سد نرماب:
این سد در 5/4 کیلومتری جنوب شرقی مینودشت واقع شده و سالانه قابلیت تنظیم 98/177 میلیون متر مکعب آب را دارا می باشد.مساحت کل اراضی تحت پوشش این سد 24000 هکتار بوده و برای مصارف شرب ،کشاورزی،صنعت و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.
-سد قره سو-زرین گل:
این سد در 5/1 کیلومتری جنوب شرقی علی اباد کتول واقع شده و سالیانه قابلیت تنظیم 43/57 میلیون متر مکعب اب را دارا می باشد.مساحت اراضی تحت پوشش این سد 14070 هکتار بوده و برای مصارف کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.
-سد لاستیکی دیکچه:
این سد در روستای دیکچه در شهرستان گنبد واقع شده و سالانه قابلیت تنظیم 1/2 میلیون متر مکعب اب را دارا می باشد . مساحت اراضی تحت پوشش این سد 2800 هکتار می باشد.
-سد لاستیکی گنبد:
این سد در روستای سلطان علی در شهرستان گنبد واقع شده و سالانه قابلیت تنظیم 2میلیون متر مکعب اب را دارا می باشد.مساحت اراضی تحت پوشش این سد 2600 هکتار بوده و برای مصارف کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.
سدهای در حال مطالعه :
-سد مخزنی شصت کلاته2-سد مخزنی محمد اباد 3-اجی سو 4-سد اقدکش5-چایلی
طرح های اجرایی آبرسانی به شهر ها:
1-طرح آبرسانی به شهر گرگان
2-طرح آبرسانی به شهرهای بندر ترکمن و گمیشان
3-طرح آبرسانی به شهرهای آزادشهر و رامیان
پروژه های در دست مطالعه :
1-آبرسانی به شهر گرگان
2-آبرسانی به شهرهای کردکوی،بندر ترکمن،گمیشان و روستاهای مسیر
3-آبرسانی به شهرهای آزاد شهر ،نگین شهر،نوده خاندوز،رامیان،دلند،خان ببین و روستاهای مسیر
4-مجتمع آبرسانی به نوار مرزی گلستان
5-آبرسانی به شهر کلاله
6-طرح تامین و انتقال –مطالعات جامع تامین آب شرب و صنعت استان گلستان
- تعداد دشت های پوشش دهنده استان و حوزه های مرتبط با انها:
استان گلستان مشتمل بر 000/274/2 هکتار حوضه های آبخیز شامل2487500 /161126 هکتار دشت مرتفع ،297980/ 264940 هکتار دست دامنه ای 1181470،/ 283937 هکتار دشت رودخانه ای ،2781050 /810134 هکتار کوهستان3852150 / 391609 هکتار تپه و6560192/ 317817 هکتار اراضی پست ( دشت های رسوبی ) می باشد .
حوضه اترک :
در حوضه اترک4558 /256718 هکتار تپه ، 5599/219346 هکتار اراضی پست ، 86122 هکتارکوهستان16690 ر دشتهای مرتفع و 87644 هکتاردشت و رودخانه ای شامل می شود ودر این حوضه دشت دامنه ای دیده نمی شود .
حوضه چلچلی :
در حوزه چلچلی 6254 هکتار تپه و 24211 هکتار کوهستان و 359 هکتار دشت دامنه ای دیده می شود .
حوضه قره سو :
در حوضه قره سو 12269 هکتار تپه ، 25144 هکتار اراضی پست ، 62373 هکتار کوهستان ، 53274 هکتار دشت دامنه ای و همچنین 9309 هکتار دشت رودخانه ای دیده می شود .
حوضه قرن آباد :
در حوضه قرن آباد2929 هکتار تپه ، 7834 هکتار اراضی پست ، 13858 هکتار کوهستان ، 14604 هکتار دشت دامنه ای و همچنین 19696 هکتار دشت رودخانه ای دیده می شود .
حوضه قرناوه :
در حوضه قرناوه 50810 هکتار تپه ، 27093 هکتار کوهستان و 5921 هکتار دشت مرتفع دیده می شود
حوضه قره چای :
در این حوضه 3406 هکتار تپه ، 1186 هکتار اراضی پست ، 28777 هکتار کوهستان ، 13096 هکتار دشت دامنه ای و همچنین 49077 هکتار دشت رودخانه ای دیده می شود .
خلیج گرگان :
در حوضه خلیج گرگان 55 هکتار تپه ، 3095 هکتار اراضی پست ، 17691 هکتار کوهستان ، 16732 هکتار دشت دامنه ای و 1782 هکتار دشت مرتفع دیده می شود .
حوضه مادر سو :
در حوضه مادرسو 10623 هکتار تپه ، 120467 هکتار کوهستان ، 64486 هکتار دشت دامنه ای ، 5073 هکتار دشت مرتفع و همچنین 11562 هکتار دشت رودخانه ای دیده می شود .
حوضه محمد آباد :
در حوضه محمد آباد 1277 هکتار تپه ، 6 هکتار اراضی پست ، 42141 هکتار کوهستان ، 22973 هکتار دشت دامنه ای و همچنین 19532 هکتار دشت رودخانه ای دیده می شود
حوضه نردین :
در حوضه نردین 14971 هکتار کوهستان و 14963 هکتار دشت دامنه ای دیده می شود .
حوضه نرماب :
در حوضه نرماب 1338 هکتار تپه و 19493 هکتار کوهستان و 166 هکتار دشت دامنه ای دیده می شود .
حوضه نکارود :
در حوضه نکار رود 114645 هکتار کوهستان و 4230 هکتار از دشت های مرتفع دیده می شود .
حوضه اوغان :
در این حوضه 1148 هکتار تپه ، 40117 هکتار کوهستان ، 20426 هکتار دشت دامنه ای و 9764 هکتار دشت رودخانه ای دیده می شود.
حوضه شمال گرگان رود :
در این حوضه 60328 هکتار اراضی پست و 1367 هکتار از دشت های رودخانه ای دیده می شود .
حوضه شرداره :
در حوزه شرداره 158650 هکتار تپه ، 431914 هکتار کوهستان و 14060 هکتار دشت رودخانه ای دیده می شود .
حوضه تیل آباد :
در حوضه تیل آباد 4248 هکتار تپه ، 174 هکتار اراضی پست ، 80913 هکتار کوهستان ، 14858 هکتار دشت دامنه ای ، 8312 هکتار دشت مرتفع و 16214 هکتار دشت رودخانه ای دیده می شود .
حوضه یل چشمه :
در حوضه یل چشمه 1690 هکتار دشت Fan ، 18688 هکتار تپه ، 28100 هکتار کوهستان و 18704 هکتار دشت مرتفع دیده می شود .
حوضه زرین گل :
در حوضه زرین گل 4437 هکتار تپه ، 45962 هکتار کوهستان ، 28993 هکتار دشت دامنه ای و 33397 هکتار دشت رودخانه ای دیده می شود .
استان گلستان با مساحتی بالغ بر 204116 کیلومترمربع دارای 5 حوضه آبخیز بزرگ به نامهای گرگانرود- نکارود علیا- قره سو- غرب قره سو و اترک می باشد که هر یک از این حوضه ها خود به زیر حوضه های کوچکتر تقسیم می شوند . از نظر وضعیت توپوگرافی و فیزیوگرافی ، مناطق مرتفع ، اراضی تپه ماهوری و مناطق هموار و کم ارتفاع استان را در بر گرفته اند .
مشخصات حوضه های آبخیز اصلی گلستان:
|
نام حوضه
|
مساحت
( هکتار)
|
سطح مرتع
( هکتار)
|
سطح جنگل
( هکتار)
|
سطح اراضی
شیب دار به کل اراضی
|
فرسایش ویژه
|
آبدهی سالانه
|
|
اترک
|
850000
|
650000
|
ـــ
|
25000
|
23
|
200
|
|
گرگانرود
|
1104400
|
280400
|
2860000
|
250500
|
5/12
|
700
|
|
قره سو
|
160000
|
12000
|
58600
|
21700
|
7
|
100
|
|
غرب قره سو
|
43000
|
6200
|
16000
|
4200
|
7/4
|
60
|
|
نکارودعلیا
|
118200
|
81200
|
17000
|
11400
|
11
|
ـــ
|
- حجم آب قابل بهره برداری از منابع ابی سطحی و زیر زمینی از نظر مقدار و نسبت منابع ابی زیر زمینی و سطحی نسبت به کل منابع آب:
در مجموع آب استان گلستان به تفکیک آبهای سطحی و زیرزمینی و مقدار بهره برداری از آن و ضریب بهره برداری عبارت است از:
|
پتانسیل
منابع
|
پتانسیل
|
بهره برداری
|
ضریب بهره برداری
|
|
آبهای سطحی
|
1235
|
827
|
96/66
|
|
آبهای زیرزمینی
|
1250
|
1180
|
4/94
|
|
جمع
|
2485
|
2007
|
-
|
- مقدار آب مصرف شده در 1ـ کشاورزی 2ـ شرب و بهداشت 3ـ خدمات:
آب استحصال شده از منابع آب سطحی و زیرزمینی برای مصارف مختلف کشاورزی ، شرب و صنعت مورد استفاده قرار می گیرد که در ذیل توصیح درصد هر یک از مصارف نسبت به پتانسیل و بهره برداری از منابع آب به تفکیک ارائه شده است .
|
نام منبع آبی
|
پتانسیل
|
بهره برداری
|
کشاورزی و پرورش ماهی
|
شرب
|
صنعت
|
محیط زیست و گردشگری
|
سایر
|
|
مصرف
|
درصد
|
مصرف
|
درصد
|
مصرف
|
درصد
|
مصرف
|
درصد
|
مصرف
|
درصد
|
|
آبهای سطحی
|
1235
|
827
|
8/659
|
78/79
|
8/29
|
6/3
|
2/31
|
77/3
|
29
|
5/3
|
3/26
|
2/3
|
|
آبهای زیر زمینی
|
1250
|
1180
|
72/995
|
4/84
|
85/151
|
86/12
|
37/32
|
74/2
|
-
|
-
|
-
|
-
|
|
جمع کل
|
2485
|
2007
|
5/1655
|
5/82
|
65/181
|
46/16
|
5/63
|
2/3
|
29
|
4/1
|
3/26
|
2/3
|
- سرانه مصرف آب در کشاورزی ،شرب ،بهداشت و صنعت و مقایسه آن با استاندارد جهانی
سرانه مصرف آب در بخش خانگی دو برابر استاندارد جهانی(45 متر مکعب)است در بخش کشاورزی نیز بازده آب با رقم 33 درصد ،پایین ترین جایگاه را بین کشورهای هم اقلیم دارد که مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی رامی طلبد.
- بررسی روند افزایش یا افت کمی و کیفی منابع آب طی پنج سال گذشته :
عوامل متعددی بر کیفیت و بویژه کمیت منابع آبی طی سالهای گذشته تاثیر گذار بوده و سبب کاهش کیفیت و کمیت منابع آبی شده اند که عبارتند از :
- محدودیت منابع آبی و تراکم زیاد چاه های کشاورزی
- تک منبعی بودن و تکیه بر آبهای زیر زمینی بویژه جهت تامین آب شرب
- آلودگی منابع آبی
- تاثیر حوادث غیر مترقبه بر روی تاسیسات از قبیل : ( سیل ، زلزله و ...)
- رشد بی رویه جمعیت و توسعه شهرها و ضرورت افزایش سطح خدمات
- تاثیر پذیری شدید منابع آب با تغییرات آب و هوایی
- وقوع خشکسالیهای پی در پی و افت قابل ملاحظه سطح آب زیر زمینی ، کاهش شدید آب دهی چاها و یا خشک شدن آنها
- وضعیت رودخانه های دایم و فصلی:
رودخانه های اصلی استان از جنوب به شمال که به دشت گرگان وارد می شوند شامل رودهای 1ـ قره سو2ـ گرگانرود 3ـ اترک می باشند که سرشاخه های آن عبارتند از: سرشاخه های حوضه آبریز گرگانروداز شرق به غرب عبارتند از
1- ساری سو(قرناوه) : این رودخانه از ارتفاعات لسیباباشملک، گلیداغ و پالچقلی در شمالشرق کلاله سرچشمه گرفته و سرشاخه اصلی گرگانروددر این منطقه را تشکیل می دهد. این رودخانه سالانه 51 میلیون متر مکعب آورد آب داردو سیل های سال 1384 عمدتا" در این زیر حوضه تولید گردیده است. سد گلستان 2 بر رویاین رودخانه احداث گردیده است
2- زاو : این رودخانه از ارتفاعات قلعه برون، عربداغ و یشک بال در شمالشرق کلاله سرچشمه گرفته ودر حوالی روستای تمر قره قوزی بهساری سو می پیوندد. این رودخانه سالانه 43 میلیون متر مکعب آورد آب دارد .
3-آجی سو(کال آجی) : این رودخانه از ارتفاعات لسی خالد نبی، میرداود وآگدیرگک در شمال کلاله سرچشمه می گیرد. آورد سالانه آب این رودخانه 61 میلیون مترمکعب می باشد . آجی سو در حوال روستای ایشانلر به گرگانرود می پیوندد.
4- دوغ(مادرسو) : این رودخانه از ارتفاعات دشت، سیاه کوه و آلمه در استانخراسان شمالی و نیز ارتفاعات کوسونو بیگلو در شرق کلاله سرچشمه می گیرد. اینرودخانه سالانه 50 میلیون متر مکعب آورد آب دارد . این رودخانه پس از عبور از جنوبشهر کلاله، در حوالی روستای گرکز به گرگانرود ملحق می شود. به دلیل عبور این رودخانه از پارک جنگلی گلستان ، بیشتر در معرض دید مسافران بوده و سیل سال های1380و1381 به دلیل یارندگی های بسیار شدید و بی سابقه با دوره برگشت طولانی مدت دراین زیر حوضه تولید گردید.آبشار معروف لوه در این زیر حوضه قرار دارد.
5- اوغان: این رودخانه از ارتفاعات دشت شاد ، قلور و گامبرک در شرق مینودشت سرچشمه می گیرد. و پس از عبور از حوالی گالیکش ، در محل سد گلستان به گرگانرود ملحق می شود. میزانآورد سالانه آب این رودخانه 86 میلیون متر مکعب است. رود خانه های زاو، آجی سو، دوغو اوغان توسط سد گلستان 1و سپس سد وشمگیر کنترل شده ودر صورت عدم وجود سد گلستان1کهدر سال 1379 افتتاح گردید، سیل سال 1380 با تخریب شهر های گنبد کاوس، آق قلا وحدود 70 روستای مسیر تا دریا باعث آبگرفتگی شهر گمیشان و بسیاری از روستاها و اراضیشمال استان موجب ایجاد فاجعه ای در استان گلستان می گردید.
6-زیر حوضه قلی تپه( ترکولو): این رودخانه از ارتفاعات شاه دره و بددره در جنوبشرق مینودشت سرچشمهگرفته و در حوالی روستای ایمر محمدقلی آخوند به رودخانه گرگانرود می پیوندد. آوردسالانه این رود خانه 15 میلیون متر مکعب است.
7- زیر حوضه نرماب_ چلی چای ( چهل چای) : این رودخانه از ارتفاعات دوزین، نرمدار، حاجیلر داغ، گاورلی و نشا درجنوبشرق مینودشت سرچشمه گرفته و پس از الحاق دو سرشاخه اصلی در حومه شهر مینودشت ،در حوالی روستای قلندر آباب به گرگانرود ملحق می شود. آورد آب سالانه این رودخانه 140 میلیون متر مکعب است.
8- خرمارود (خرمالو ) : این رودخانهاز ارتفاعات درندشت ، کماچال ، زریوان ، النگ و گاورلی در جنوب شرقی آزاد شهرسرچشمه می گیرد و پس از عبور از شرق شهرآزاد شهر ، در حوالی روستای خیوه چی بهرودخانه قره چای می پیوندد و رود خانه قره سو تشکیل می شود که این رود خانه درحوالی روستای حبیب ایشان به گرگانرود متصل می شود . آورد سالانه آب رود خانهخرمارود 74 میلیون متر مکعب است . در مجموعه چهل چای ، نرماب و خرمارود ، سد بزرگمخزنی در دست مطالعه فاز دوم است
9- قوری چای (قره چای ) : این رودخانه ازارتفاعات النگ ، یورت گل گلی و قلعه موران در جنوب رامیان سرچشمه می گیرد و پس ازعبور از غرب شهر رامیان ، در حوالی روستای خیوه چی به رودخانه خرما رود می پیوندد ورود خانه قره سو تشکیل می شود که این رود خانه در حوالی روستای حبیب ایشان بهگرگانرود متصل می شود . آورد سالانه آب رود خانه قوری چای 41 میلیون متر مکعب است . مطالعات اولیه امکان احداث سد بر روی این رود خانه در حال انجام است
10-سیاه جوی (شیر آباد ): این رودخانه از ارتفاعات خاک سا در جنوب خان ببینسرچشمه می گیرد و پس از عبور از شرق شهر خان ببین ، در حوالی روستای اوبه محمد بهرودخانه قره سومی پیوندد .رود خانه قره سو در حوالی روستای حبیب ایشان به گرگانرودمتصل می شود . آبشار معروف شیر آباد در سر چشمه های این رود خانه قرار دارد . آوردسالانه آب رود خانه سیاه جوی 22 میلیون متر مکعب است . مطالعات اولیه امکان احداثسد بر روی این رود خانه در حال انجام است .
11- زرین گل (سرخ محله ) : اینرودخانه از ارتفاعات سرخان ، میلان ، تکیانو ، آقند و کمر در جنوب علی آباد کتولسرچشمه می گیرد و پس از عبور از حومه شرقی شهر علی آباد کتول در حوالی روستایباغه یلمه سالیان به رودخانه قره سومی پیوندد .رود خانه قره سو در حوالی روستایحبیب ایشان به گرگانرود متصل می شود . آورد سالانه آب رود خانه زرین گل 73 میلیونمتر مکعب است . تغذیه اصلی سد در دست احداث قره سو – زرین گل (کبود وال ) از اینرود خانه تعریف شده است
12- کبود وال( قوشکرپی ) : این رودخانه از ارتفاعاتهارون در جنوب علی آباد کتول سرچشمه می گیرد و پس از عبور ازداخل شهر علی آبادکتول، در حوالی روستای باغه یلمه سالیان به رودخانه قره سومی پیوندد .رود خانه قرهسو در حوالی روستای حبیب ایشان به گرگانرود متصل می شود . آبشار معروف کبود وال دراین سرشاخه قرار گرفته است و سد قره سو – زرین گل ( کبود وال ) در دست احداث درحوضه این رود خانه می باشد . آورد سالانه آب رود خانه کبود وال 5 میلیون متر مکعباست
. 13-محمد آباد (کفشگیری ): این رودخانه از ارتفاعات تمبران ،زرجو ، گندی، قرقلند ، یزدکی ، چل چلی و زرد کمر در جنوب غربی علی آباد کتول سرچشمه می گیرد وپس از عبور از غرب شهر فاضل آباد کتول، در حوالی روستای عطا آباد به رودخانه جعفرآباد می پیوندد و سپس درحوالی روستای سقر یلقی به گرگانرود متصل می شود . آوردسالانه آب رود خانه محمد آباد 43 میلیون متر مکعب است . مطالعات اولیه امکان احداثسد بر روی این رود خانه در حال انجام است
14-جعفر آباد ( تقی آباد ) : اینرودخانه از ارتفاعات چل چلی ، لالان ، زیلان و زرد کمر در جنوب غربی فاضل آبادکتول سرچشمه می گیرد و پس از عبور از غرب روستای تقی آباد ،در حوالی روستای میرمحله به رودخانه قرن آباد می پیوندد و سپس درحوالی روستای سقر یلقی به گرگانرودمتصل می شود . آورد سالانه آب رود خانه جعفر آباد 12 میلیون متر مکعب است
15- قرن آباد (امام زاده ) : این رودخانه آخرین سر شاخ حوضه آبریز گرگانروداست . سر چشمه این رود خانه ارتفاعات لاله بند ، النگ و قاسم مرگ در جنوب شرقی شهر سرخنکلاته می باشد . این رودخانه پس از عبور از شرق شهر سرخنکلاته ،در حوالی روستایمیر محله به رودخانه جعفر آباد می پیوندد و سپس درحوالی روستای سقر یلقی بهگرگانرود متصل می شود . آورد سالانه آب رود خانه جعفر آباد 4 میلیون متر مکعب استسایر سرشاخه ها ، زهاب ها و مسیل های کوچک : این گونه سرشاخه ها در سرتاسرحوضه آبریز گرگانرود گسترش دارند و به صورت چشمه ها ، سیلاب های فصلی و زهاب هاجریان دارند و در مجموع آورد سالانه آب حدود 108 میلیون متر مکعب دارند .
حوزه آبریز قره سو:
1- گرمابدشت (توسکاستان ) : اینرود خانه از ارتفاعات چل چلی ؛ چلبه ؛ چله خانه ؛ پیر گرده کوه ؛ النگ و کل چال درجنوب شرقی گرگان سرچشمه گرفته وپس از الحاق به رود خانه نومل در حوالی روستای نصرآباد ؛ در حدود روستای شور حیات به رودخانه قره سو متصل می شود . آورد سالانه رودخانه گرمابدشت 16 میلیون متر مکعب است .آب این رود خانه با احداث سدانحرافی بهسدمخزنی نومل (کوثر ) وارد شده وبه همراه آب رودخانه نومل اراضی پایاب این سد راآبیاری می کند .
2-نومل :رود خانه نومل از ارتفاعات زارمینجه در جنوب شرقیگرگان سرچشمه گرفته وپس از الحاق به رود خانه گرمابدشت در حوالی روستای نصر آباد ؛در حدود روستای شور حیات به رودخانه قره سو متصل می شود . آورد سالانه این رود خانه 2 میلیون متر مکعب است .آب این رود خانه به سد مخزنی نومل (کوثر ) وارد شده وبههمراه آب رودخانه گرمابدشت اراضی پایاب این سد را آبیاری می کند .3
3- باغ گلبن : این رودخانه از ارتفاعات باغ گلبن در جنوب شرقی گرگان سرچشمه گرفته وپس از الحاق بهرود خانه های گرمابدشت و نومل ؛ در حدود روستای شور حیات به رودخانه قره سو متصل میشود . آورد سالانه رودخانه باغ گلبن5/2 میلیون متر مکعب است
4-زیارت (ناهار خوران ) (خاصه رود ) : رودخانه زیارت از ارتفاعات بالا چال ؛ زرشک کوه ؛ سفیداب وناهار خوران در جنوب گرگان سرچشمه گرفته و پس از عبور از شهرگرگان درحدودروستایحاجی قره به رودخانه قره سوملحق می شود . آورد سالانه آب این رود خانه15میلیون مترمکعب است .
5-طول چشمه ( النگ دره ) : این رود خانه از ارتفاعات سفیداب و النگدره در جنوب گرگان سرچشمه گرفته و پس از عبور از شهر گرگان و الحاق به رودخانهانجیراب ؛ در حدود روستای اسلام تپه به رودخانه قره سومی پیوندد . آورد سالانه رود خانه طول چشمه 5/2میلیون متر مکعب است
6- توشن : رود خانه کوچک توشن ازارتفاعات جنوب گرگان سرچشمه گرفته و پس از عبور از غرب شهر گرگان و الحاق بهرودخانه های طول چشمه و انجیراب ؛ در حوالی روستای اسلام تپه به رود خانه قره سوملحق می شود . آورد سالانه آب این رود خانه 1 میلیون متر مکعب است .
7- انجیراب :این رودخانه از ارتفاعات جوز بند در جنوب گرگان سرچشمه گرفته و پس از عبورازغرب شهر گرگان و اتصال به رود خانه طول چشمه ؛ در حدود روستای اسلام تپه بهرودخانه قره سو متصل می شود آورد سالانه رود خانه انجیراب 5میلیون متر مکعب است
8- شصت کلا:رود خانه شصت کلاته از ارتفاعات قل بلاغ ؛ جهان نما و چلستاندر جنوب غربی گرگان سرچشمه گرفته و پس از عبور از حوالی روستای یساقی ؛ در حدود روستای قره تپه به رودخانه قره سوملحق می شود . آورد سالانه این رود خانه 19میلیون متر مکعب است . مطالعات اولیه احداث سد بر روی این رود خانه در حال انجاماست
9- کفشگیری : این رود خانه از ارتفاعات چکل سر در جنوب غربی گرگان سر چشمهگرفته و پس از الحاق به رود خانه شصت کلاته ؛ در حدود روستای قره تپه به رودخانهقره سوملحق می شود . آورد سالانه رود خانه 9میلیون متر مکعب است
10- نوچمن : رود خانه نوچمن از ارتفاعات چکل سر در جنوب غربی گرگان سر چشمه گرفته و پس ازالحاق به رود خانه شصت کلاته ؛ در حدود روستای قره تپه به رودخانه قره سوملحق میشود . آورد سالانه این رود خانه 3میلیون متر مکعب است
11- شموشک :این رود خانهاز ارتفاعات چکل سر در جنوب غربی گرگان سرچشمه گرفته و در حوالی روستای صفر حاجیبه رود خانه قره سو می پیوندد . آورد سالانه آب رود خانه شموشک 2میلیون متر مکعباست
12- نامن :رود خانه نامن از ارتفاعات نامن در جنوب شرقی کردکوی سر چشمهگرفته وپس از اتصال به رود خانه شموشک؛ در حوالی روستای صفر حاجی به رود خانه قرهسو می پیوندد . آورد سالانه آب این رود خانه 2میلیون متر مکعب است
3- ایلور :این رود خانه از ارتفاعات جنوب ایلوار در شرق کردکوی سرچشمهگرفته و پس از الحاق به رودخانه میاندره؛ در حوالی روستای صفر حاجی به رود خانه قرهسو می پیوندد . آورد سالانه آب رود خانه ایلوار2میلیون متر مکعب است
14- میاندره :رود خانه میاندره از ارتفاعات ماس لنگه در در جنوب شرقی کردکویسر چشمه گرفته ودر حوالی روستای زابلی محله به قره سو متصل می شود .آورد سالانه آباین رودخانه 5/4 میلیون متر مکعب است
15- بالاجاده :این رود خانه ازارتفاعات سوز دار در جنوب شرقی کردکوی سرچشمه گرفته و پس از عبور از حومه شرقی شهرکردکوی ؛ در غرب روستای زابلی محله به رودخانه قره سو ملحق می شود . آورد سالانهآب رود خانه بالاجاده 3 میلیون متر مکعب است
16- پلنگ کرس : رودخانه پلنگکرس از ارتفاعات جنوب شرقی کردکوی سرچشمه گرفته و پس از الحاق به رودخانه غاز محله؛ در حوالی روستای نیاز آباد به رود خانه قره سو می پیوندد . آورد سالانه آب اینرود خانه 2 میلیون متر مکعب است
17- غاز محله :این رودخانه از ارتفاعات درازنو در جنوب کردکوی سرچشمه گرفته و پس از عبور از شهر کردکوی ؛ در حوالی روستای نیازآباد به رود خانه قره سو می پیوندد . آورد سالانه آب رود خانه غاز محله5 میلیون مترمکعب است
18-زوار دشت (سالیکنده ) : رود خانه زواردشت از ارتفاعات چهارکوه درجنوب غربی کردکوی سرچشمه گرفته و در حوالی روستای قره سو به رودخانه قره سو متصل میشود . آورد سالانه آب این رود خانه5/4میلیون متر مکعب است .
رودخانه اترک با طولی حدود ۵۸۰ کیلومتر را می توان از لحاظ طبیعی و جغرافیای سیاسی به سه بخش زیر تقسیم بندی نمود. بطوریکه رودخانه‌های کال ایمانی، اینچه، گرماب، خرتوت، سومبار، چندیر، نارلی آجی سو، قره یتیم، کال قره حجن(قره قچان)، کلوقرب(کوله قورپ)، نحیب(نجف)، آق بند و ماسن مهمترین رودخانه‌های تغذیه کننده اترک می باشند.تقسیم بندی کلی رودخانه اترک به صورت زیر می باشد:
اترک داخلی:
رودخانه اترک داخلی به عنوان یکی از طویل‌ترین رودخانه‌های ایران، از ارتفاعات نزدیک قوچان ازکوه‌های البرزسرچشمه گرفته که پس از مشروب نمودن دشتهای قوچان، شیروان و بجنورد و ملحق شدن چند شاخه مهم به آن از منطقه رضاآبد می گذرد. اترک بالایی که مساحتی حدود ۶۲۱۳ کیلومتر مربع را شامل میشود و از منطقه رضاآبد تاقازانقایه را اترک میانی می نامند که مساحت حوزه در این قسمت حدود ۱۶۴۱۶ کیلومتر مربع می باشد. این رودخانه پس از گذشتن از قازانقایه تا دشتهای ساحلی دریای خزر به نام اترک سفلی معروف است که مساحت حوزه این قسمت حدود ۸۵۹۷ کیلومتر می باشد، که درچات نیز رودخانه سومبار ترکمنستان به آن می پیوندد. این رودخانه پس از عبور از بخش اینچه برون بعلت شیب کم زمین، در دشت پخش میشود که نتیجه آن تشکیل دریاچه هایی نظیر آلاگل، آلماگل و تنگلی بوده که نهایتا در خلیج حسنقلی(درصورت طغیان) به دریای خزر ملحق می شود.
اترک خارجی (رودخانه سومبار ترکمنستان):
سومبار: رود شوری است که از ارتفاعات کوپت داغ در ترکمنستان سرچشمه گرفته و از سه شاخه ترکان و چندر و سمبار تشکیل شده است. در نزدیکی چات به اترک می‌پیوندد.
اترک مشترک: رودخانه اترک مشترک از ایستگاه هیدرومتری چات در مرز ایران و ترکمنستان شروع شده و به دریای خزر ختم می شود؛ آب این رودخانه بعد از عبور از بخش اینچه برون و تنگلی، در حوالی پاسگاه پل توسط سیستم تقسیم آب در دزبل، سهم آب دو کشور مجزا میشود که سهم آب ایران توسط کانال به دریاچه آلاگل و سپس به دریا می ریزد. این رودخانه ها همگی دائمی در نظر گرفته می شوند هر چند که در طول سال دوره های کم آبی و پرآبی را می گذرانند .ضمناً رودهای اصلی استان همگی از شرق به غرب استان جریان داشته و همگی به دریای خزر می ریزند در خصوص رودخانه های فصلی آمار یا فهرستی در دست نیست فقط در شمال شرقی استان تعدادی مسیل وجود دارد که در زمان بارانهای شدید دارای آب گردیده و به رودخانة اترک می ریزند
-وضعیت کشت دیم و آبی استان:
با توجه به زمینهای حاصلخیز و وجود آب فراوان خصوصاً در کوهپایه های البرز ، استان گلستان وضعیت مطلوبی از نظر کشاورزی داشته و همواره محور توسعه در این استان کشاورزی در نظر گفته شده است .جدول زیر وضعیت کشت دیم وآبی را به تفکیک نوع محصول در استان نشان می دهد
- تالاب های موجود در استان و ویژگیهای آنها
الف ) تالاب های بین المللی آلاگل ، آجی گل و آلما گل :
ــ زیستگاه بسیاری از گونه های حیات وحش بخصوص پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی .
ــ نقش آنها در تثبیت میکروکلیمای منطقه
ــ ارزش اقتصادی آنها از لحاظ صید پرندگان و ماهی
ــ نقش آنها در حفظ تنوع زیستی و ارزش علمی و آموزشی آنها
ــ‌اهمیت اکوتوریستی تالابهای مذکور
ــ نقش مصرف آب در اراضی کشاورزی ، پرورش آبزیان
ــ بعنوان سایت بین المللی کنوانسیون رامسز.
ب ) تالاب گمیشان :
1ـ نقش اکولوژیک تالاب در چرخه زندگی ماهیان .
2ـ بعنوان زیستگاه مناسب برای پرندگان بومی و مهاجر زمستان گذران .
3ـ محل امنی برای زیست گونه های پرنده در معرض خطر انقراض و حمایت شده
4ـ ارزش اقتصادی از لحاظ صید پرندگان و ماهی ها
5ـ ارزش آموزشی ، مطالعاتی و اکوتوریسم برای علاقمندان .
6ـ بعنوان سایت بین المللی کنوانسیون رامسر .
ج ) تالاب بی بی شیروان :
1ـ مأمن بسیاری از پرندگان مهاجر آبزی
2ـ ارزش اقتصادی از لحاظ برداشت نی و بابت حصیر
3ـ ارزش اقتصادی از لحاظ پرورش آبزیان و کشاورزی
4ـ ارزش گردشگری
د ) تالاب اینچه :
1ـ وجود پدیده گل فشان در اطراف تالاب
2ـ محل زیست پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی
3ـ ارزش توریستی منطقه
4ـ دارای ارزش زیستی برای گونه آرتیمیا
5ـ ارزش اقتصادی برای استحصال ید
6ـ ارزش گردشگری
هـ ) تالاب دانشمند :
1ـ محل زیست بسیاری از پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی
2ـ پرورش ماهی و کشاورزی
و ) تالاب صوفیکم :
1ـ محل زیست پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی
2ـ محل جوجه آوری بسیاری از پرندگان کنار آبزی
3ـ ارزش گردشگری
مأخذ بایگانی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان
وضعیت مطلوب تالاب های استان
- تالاب های بین المللی استان نقش بیشتری را در امر طبیعت گردی دراستان بر عهده خواهند داشت .
- تالاب های بین المللی استان با انجام طرح ها و پروژه های حمایتی و حفاظتی بهتر بعنوان زیستگاه مناسب برای پرندگان بومی و مهاجر زمستان گذران محسوب خواهند شد
- تالاب های بین المللی استان با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیای خاص خود نقش بیشتری را در ارزش گزاری اقتصادی از لحاظ پرورش آبزیان و رونق کشاورزی در استان خواهد داشت
- حقابه تالاب ها :
به استناد تفاهم نامه مورخ 17/7/1379 اداره کل حفاظت محیط زیست و امور آب منطقه ای استان گلستان و تمدید آن طی پنج سال اخیر و مکاتبات جدید مقرر شده حقابه محیط زیستی تالاب های بین المللی آلاگل ، آلما گل و آجی گل لحاظ و در صورت صلاحید افزایش یابد .
- دشت های ممنوعه استان از نظر بهره برداری از منابع آبی جدید ، سطح آنها نسبت آنها به کل دشت های استان
در سطح استان هشت منطقه ممنوعه بصورت مجزا و پراکنده وجود دارد که مساحت کل آنها حدود 571کیلومتر مربع است و حدود 5/11 درصد از آبخوانهای آبرفتی و 8/2 درصد از کل استان را شامل میشود.
وضعیت مطلوب منابع آب استان:
- سدهایی با امکانات و شرایط مناسب جهت کنترل سیلاب ها ، مصارف کشاورزی و به منظور آبگیری از جریانهای به هنگام رودخانه ها ، آبگیری تالاب ها و دریاچه ها ی منطقه و تأمین آب زراعی و واحدهای پرورش ماهی در نوار مرزی استان احداث خواهدشد .
- آبرسانی به شهرهای استان (کردکوی،بندر ترکمن،گمیشان ،نگین شهر ، آزاد شهر و روستاهای مسیر صورت گیرد
- حجم آب قابل بهره برداری از منابع ابی سطحی و زیر زمینی استان با اعمال سیاست هایی مناسب از نظر مقدار و نسبت منابع ابی زیر زمینی و سطحی کاهش می یابد .
- سرانه مقدار آب مصرفی در کشاورزی ، شرب و بهداشت و خدمات با اعمال آموزش و فرهنگ سازی و سیاست های کاهشی به حداقل ممکن خواهد رسید .
- با توجه به زمینهای حاصلخیز و وجود آب فراوان خصوصاً در کوهپایه های البرز ، استان گلستان وضعیت مطلوبی از نظر کشاورزی خواهد داشت و همواره محور توسعه در این استان کشاورزی در نظر گرفته خواهد شد.
- ـتالاب های استان به واسطه زیستگاه بسیاری از گونه های حیات وحش بخصوص پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی ، نقش آنها در تثبیت میکروکلیمای منطقه ، ارزش اقتصادی آنها از لحاظ صید پرندگان و ماهی ـ نقش آنها در حفظ تنوع زیستی و ارزش علمی و آموزشی آنها ـ‌اهمیت اکوتوریستی تالابهای مذکورـ نقش مصرف آب در اراضی کشاورزی ، پرورش به عنوان یکی از منابع اقتصادی و فرهنگی استان به شمار خواهد آمد .
2-2-4-وضعیت خاک استان
وضعیت خاک استان در رابطه با شیب و توپوگرافی زمین- جنس و نوع خاک ( شور و غیره )و آب و بحث بیاربان زدایی :
مقدار کود شیمیایی مصرف شده در استان « 145238 تن در سال 1388»
- مقدار سموم مصرف شده در استان با ذکر نام « 775/ 236619 تن در سال 1388 »
اراضی استان به شش تیپ اصلی تقسیم می شوند که عبارتند از :
کوه ها : در استان گلستان شامل چهار واحد اصلی می شوند :
کوه های نسبتاً مرتفع با قلل مدور و متشکل از سنگهای آهکی- ماسه ای و شیل .
پوشش خاکی کم عمق یکنواخت و بیرون زدگیهای سنگی کمOSOLSLITHIC LEPTOSOLS- CALCARIC REG ارتفاع 2000 تا 2600 متر از سطح دریا شیب 60 تا 90 درصد .
آب و هوای نیمه مرطوب سرد :
گسترش : ارتفاعات جنوب در شرق استان
ــ کوههای جنگلی کم ارتفاع تا نسبتاً مرتفع از سلسله جبال البرز با قلل مدور و بعضاً متشکل از سنگهای ماسه ای و رسی وکنگلومرا و آهکی .
خاکهای نیمه عمیق اسیدی با بافت سنگین DYSTRIC CAMBISOLS
ارتفاع حداکثر 900 متر از سطح دریا شیب 30 تا 60درصد HAPLIC KASTANOZEMS
آب و هوای نیمه مرطوب سرد :
گسترش : جنوب رامیان و شرق استان اطراف قره قاچ و جنوب نادلی داغ
کوههای کم ارتفاع تا نسبتاً مرتفع بریده بریده و فرسایش یافته متشکل از مارنهای گچی- نمکی و ماسه ای خاکهای کم عمق تا نیمه عمیق اسیدی با بافت سنگین که بر روی مارنهای نمکی و گچی قرار گرفته GYPSTC REGOSOLS ارتفاع 1000 تا 2600 متر از سطح دریا شیب 40 تا 70 درصد .
آب و هوای خشک و سرد :
گسترش : فقط در شمال شرق استان
کوههای جنگلی مرتفع از سلسله جبال البرز با قلل مدور و دره های بسیار عمیق متشکل از سنگهای آهکی-ماسه ای- شیل و شیست .
خاکهای نیمه عمیق تا عمیق یکنواخت با بافت سنگین و عموماً دارای تکامل پروفیل .
HAPLTC AND CALCIC KASTANOZEMS
DYSTRIC CAMBISOLS CAMBIC PODZOLS
ارتفاع 500 تا 2700 متر از سطح دریا شیب 50 تا 100 درصد
آب و هوای نیمه مرطوب سرد
گسترش : جنوب استان
- تپه ها : در استان گلستان شامل چهار واحد اصلی می شوند .
ــ تپه های کم ارتفاع تا نسبتاً مرتفع با قلل مدور و مسطح متشکل از سنگهای آهکی و ماسه ای .
خاکهای کم عمق تا نیمه عمیق با بافت سنگین بر روی مواد آهکی و سنگریزه CALCARIC REGOSPLS ارتفاع 1300 تا 2200 متر از سطح دریا تا شیب 20 تا 40 درصد .
آب و هوای خشک و سرد :
گسترش :
شرق استان اطراف گلیداغ ، قرناوه و حاجی بیک بالا .
ــ تپه های کم ارتفاع باقلل تیز و بعضاً مدور متشکل از سنگهای آهکی نسبتاً متحجر .
عموماً دارای خاک کم عمق سنگریزه دار با بافت متوسط تا سنگین CALCARIC REGOSOLS ارتفاع 1000 تا 1450 متر و شیب 40 تا 45 درصد
گسترش اطراف تالابهای بین المللی آلاگل و آجی گل
ــ تپه های کم ارتفاع فرسایش یافته و بریده بریده متشکل از مارنهای گچی- آهکی و تشکیلات لس . پوشش خاکی نیمه عمیق تا عمیق با بافت سنگین که بر روی مواد گچی- آهکی و لس قرار گرفته .
CALCARTC REGOSOLS ( GYPSI FEREOUSMARLS)
ارتفاع 300 تا 800 متر از سطح دریا شیب 15 تا 30 درصد
آب و هوای نیمه خشک و سرد :
گسترش : محدوده های وسیعی از شمال شرق استان .
ــ تپه های کم ارتفاع با قلل مدور و مسطح متشکل از تشکیلات کنگلومرا- ماسه سنگ و تشکیلات لس
پوشش خاکی نیمه عمیق تا عمیق با بافت سنگین ارتفاع 100تا 400مترازسطح دریا شیب 20تا30درصد HAPLIC KASTANDZEMS
زمستان های بسیارسرد:
کوه پایه های جنوب استان
ــ فلات ها وتراس های فوقانی
دراستان گلستان شامل سه واحد اصلی می شوند:
-تراس های بالایی وفلات های پستی وبلندی دارکه ازتشکیلات موادآهکی دارولس به وجود آمده است
پوشش خاکی عمیق با بافت سنگین وتجمع آهکی ارتفاع 150 تا 400 متر از سطح دریا CALCARTC REGOSOLS
شیب عمومی 5 تا 8 درصد و شیب جانبی حدود 25 تا 30 درصد
زمستان های ملایم :
در بعضی قسمتها شوری متوسط .
گسترش : محدوده های کوچکی در شرق استان و محدوده وسیعی از چات تا داشلی برون .
فلاتها و واریزه های بادبزنی شکل قدیمی با مقدار کم تا متوسط پستی و بلندی که بر روی سنگ و سنگریزه قرار گرفته .خاکهای کم عمق سنگریزه دار و بدون تکامل پروفیلی CALCARTC REGOSOLS
شیب عمومی 2 تا 3 درصد شیب جانبی 10 تا 15 درصد .
زمستان های ملایم .
گسترش : محدوده های کوچکی در جنوب و جنوب شرق استان .
ــ فلاتهای فرسایش یافته و بریده بریده متشکل از مواد مارنی و لس .
پوشش خاکی عمیق متشکل از مواد لس و مارنی و آهکی بدون تکامل پروفیلی CALCARTC REGOSOLS
شیب عمومی 8 تا 10 درصد و شیب جانبی 30 تا 35 درصد
گسترش : محدوده ای در شمال شرق استان در جنوب هوتن تا نزدیکی چات
-دشت ها
ــ دشتهای دامنه با شیب ملایم ، مقدار بسیار کمی پستی و بلندی با پوشش خاکی عمیق
خاکهای عمیق با بافت خیلی سنگین تا سنگین و تکامل پروفیلی CALCARIC AND EutRic C MBISOLارتفاع 20 تا 50 متر از سطح دریا شیب 1 تا 2 درصد .
زمستان های ملایم :
گسترش : محدوده ای از شرق کردکوی تا گلوگاه .
ــ دشتهای دامنه ای با آبرفتهای نسبتاً مسطح .
خاکهای عمیق رسی و رسی لومی و در قسمت آبرفتها خاکهای رسی شنی لوم دارCALCIC KASTANOZEMSCHROMIC LUVISOLS- EUTRIC COMBISOLS- CALCARIC FLUVISOLS
ارتفاع 20 تا 150 متر از سطح دریا شیب ملایم و منظم حدود 2 تا 3 درصد .
زمستان های ملایم :
گسترش : محدوده ای از کلاله تا شرق کردکوی
ــ دشتهای دامته ای همراه با آبرفتها بادبزنی شکل .
خاکهای عمیق با بافت خیلی سنگین تا سنگین و خاکهای برنجزار با بافت سنگین
DYSTRIC CAMBISOLS- GleyIC CAMBISOLS- HUMIC CAMBICOLS
ارتفاع 10 تا 60 متر از سطح دریا با شیب منظم و ملایم حداکثر 1 درصد .
زمستان های ملایم :
گسترش : محدوده ای از شمال خان ببین تا شمال گرگان .
ــ دشتهای دامنه ای رسوبی و ردخانه ای در استان گلستان شامل چهار واحد اصلی می شوند .
دشتهای رسوبی رودخانه ای نسبتاً مسطح و بلندی بسیار کم .
خاکهای عمیق با بافت متوسط تا سنگین عموماً بدون تکامل پروفیلی CALCARIC FLUVISOLS CALCARIC CAMBISOLS
ارتفاع حدود 20 متر از سطح دریا و شیب کمتر از 1 درصد .
زمستان های ملایم :
گسترش : در شمال شرق استان از محل ورود رود اترک به استان تا محل تلاقی رود اترک و مرز کشور ترکمنستان .
ــ دشتهای رسوبی اکثراً مسطح و با شیب منظم و ملایم .HAPLIC SOLONCHAKS
GLEYIC SOLONCHAKS
ارتفاع تا 80 متر از سطح دریا و شیب عمومی کمتر از یک درصد .
زمستان های ملایم :
گسترش : نواحی مرکزی استان از گنبد تا خواجه نفس در اطراف رودخانه گرگانرود
ــ دشتهای رسوبی با پستی و بلندی و ناهمواری نسبتاً زیاد .
خاکهای عمیق با بافت متوسط تا سنگین و شوری کم تا متوسط . CALCARIC FLUVISOLS
(souine Plase)HAPLICSOLONCHAKS
ارتفاع 30 تا 100 متر از سطح دریا و شیب 2 تا 3 درد .
زمستان های ملایم تا کمی خشک :
ــ دشتهای آبرفتی رودخانه ای منطقه چات که از رسوبات رودخانه ای اترک بوجود آمده و با بریدگی و پستی و بلندی نسبتاً زیاد .
خاکهای عمیق با بافت سبک تا متوسط و شوری زیاد تا بسیار زیاد HAPLICSOLONCHAKS
ارتفاع حداکثر 100 متر از سطح دریا شیب 1 تا 2 درصد .
رمستان های بسیار ملایم ( حدود 8 ماه از سال خشک است ) .
گسترش : محدوده ای در شمال شرقی استان اطراف هوتن و چات .
اراضی پست و شور که در استان گلستان شامل سه واحد اصلی می شوند
ــ اراضی پست ساحلی تقریباً مسطح تا کمی مقعر همراه با شن های ساحلی .
خاکهای عمیق با بافت سبک تا متوسط با مقدار زیادی شوری HAPLICSOLONCHAKS
CALCARIC ARENOSOLS (SALINE PLASE)
ارتفاع 15 تا 25 متر از سطح دریا .
زمستان های ملایم :
گسترش : در غرب استات ساحل تالاب گمیشان
ــ اراضی پست و گود ممتد قره سو و اراضی پست ساحلی تقریباً مسطح و در عضی قسمتها مقدار کمیناهمواری خاکهای عمیق با بافت متوسط تا سنگین و شوری متوسط تا بسیار زیاد
EUTRIC AND MOLLTC GLEYSOLS GLEYIC SOLINCHAKS
ارتفاع 10 تا 25 متر از سطح دریا و شیب 0 تا 5/0 درصد .
زمستان های ملایم :
گسترش : محدوده ای در شمال گرگان تا بندرترکمن .
ــ اراضی پست ساحلی حوزه رودخانه اترک و اراضی طشتکی و میاندره ای دشتهای سیلابی تقریباً مسطح. خاکهای عمیق با بافت متوسط تا سنگین همراه با مقدار زیادی شوری و آب زیرزمینی بسیار شور
GLEYIC SOLINCHAKS
Molltc glysolos
Saltc fluvisols
ارتفاع 15 تا 25 متر از سطح دریا و شیب حداکثر 5/0 درصد .
زمستان های ملایم :
گسترش : محدودة وسیعی در شمال استان ازشمال غربی گنبد تا گمیشات .
ــ در خصوص بحث بیابان زدایی بطور مختصر می توان گفت که خاکهای شمال گرگانرود در رده
خاکهای شور قرار داشته که بازمانده زمین شناسی خزر قدیم وپسروی محیط دریایی شور و لب شور می باشد .بدیهیست که با حاکمیت شرایط خشک و نیمه خشک حاکم بر اراضی شمالی استان و ناهمگونی دوره های ترسالی و خشکسالی مدیریت بیابان زدائی در این نواحی ضروری و مورد نیاز خواهد بود .
مأخذ: اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان
وضعیت مطلوب خاک استان
مقدار کود شیمیایی وسموم مصرفی در استان با اعمال سیاست های جایگزینی به حداقل خواهد رسید .
- با توجه با حاصلخیزی خاک استان راهکارهای لازم جهت استفاده از کیفیت مطلوب خاک دراستان اعمال خواهد شد .
با توجه به سیل خیز بودن استان اعمال سیاست ها لازم از قبیل کاشت درختان متناسب منطقه در بالادست جهت جلوگیری از فرسایش خاک صورت خواهد گرفت
توع زیستی
1-3-2-4-پوشش گیاهی
- تعداد گونه ، جنس و خانواده گیاهی موجود در استان و گونه های حائز اهمیت در استان
- خانواده ها ، جنس ها و گونه ها ی گیاهی عبارتند از :
نهانزادان آوندی تعداد خانواده : 8 تعداد جنس : 14 تعداد گونه: 20
بازدانگان تعداد خانواده : 3 تعداد جنس : 5 تعداد گونه : 11
دولپه ایها تعداد خانواده : 93 تعداد جنس :495 تعداد گونه:1351
تک لپه ایها تعداد خانواده:14 تعداد جنس : 164 تعداد گونه : 322
و در مجموع : تعداد خانواده ها 118 خانواده ( 76 درصد خانواده های گیاهی ایران )
تعداد جنس 678 جنس ( 5/56 درصد جنس های گیاهی ایران )
تعداد گونه 1704 گونه ( 3/24 درصد گونه های گیاهی ایران )
مأخذ: اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان
-تعداد گونه داروئی و جنس و خانواده مربوطه موجود در استان
نهانزادان آوندی تعداد خانواده : 8 تعداد جنس :11 تعداد گونه : 14
بازدانگان تعداد خانواده:5 تعداد جنس :3 تعداد گونه : 9
تک لپه ایها تعداد خانواده :12 تعداد جنس :22 تعداد گونه :29
دو لپه ایها تعداد خانواده:74 تعداد جنس:252 تعدادگونه :359
کل گیاهان داروئی استان تعداد خانواده : 99 تعداد جنس :288 تعداد گونه :411
مأخذ : بایگانی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان
-گونه های حائز اهمیت و گونه های بومی (آندمیک ) استان با ذکر نام گونه ، جنس و خانواده و مشخص نمودن پراکنش این گونه ها:
ذخائر ژنتیکی : در استان 27 گونه اندمیک ( Endemic) داریم که فقط در استان گلستان یافت
می شوند و جزء ذخائر ژنتیکی محسوب می شوند..
تعداد گونه های دارای وضعیت تهدید ( در معرض خطر انقراض ، آسیب پذیر و...)
ــ گونه های در خطر انقراض (EN )5گیاه از 4خانواده
ــ گونه های آسیب پذیر ( VU)16گیاه از7خانواده
ــ گونه های در خطر تهدید ( LR)107گیاه از24خانواده
نباتات زراعی ویژه استان شامل دو بخش : زراعی و باغی می باشند
مأخذ: اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان
- اقدامات انجام شده در خصوص بررسی و کنترل عوامل تهدید کننده پوشش گیاهی استان با تاکیدبر گونه های در معرض تهدید استان
انجام مطالعات پژوهشی با عنوان بررسی جامعه فلورستیک در منطقه شکار و تیراندازی ممنوع گمیشان و صو.فیکم ، مطالعات تفضیلی منطقه حفاظت شده جهان نما و همکاری و مشارکت در انجام پایان نامه های دانشجویی در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا برای بررسی ذخیره آبزیان در مجموعه تالاب های بین المللی آلاگل از عمده فعالیت های پژوهشی مربوطه می باشد
نباتات زراعی ویژه عبارتند از :
گندم- جو- برنج- پنبه- سیب زمینی- پیاز- گوجه فرنگی- خیار- بادمجان- باقلاسبز- سیر- - ذرت علوفه ای- ذرت خوشه ای( سورگم) –-توت فرنگی- ذرت دانه ای- آفتابگردان- سویا – کلزاو... نباتات باغی ویژه استان عبارتند از : آلو ، هلو ، شلیل ، سیب زمینی ، زیتون ، مرکبات و 000
مأخذ : بایگانی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان
- تعداد و سطح نواحی جنگلی موجود در استان ، جنگل های طبیعی و دست کاشت نسبت آنها به کل جنگل های کشور
از مرز استان مازندران و گلستان در حوالی شرق شهرستان گلوگاه ( روستای کهنه کلباد ) شروع و تا شرق استان از یک طرف به تونل موجود در پارک ملی گلستان و از طرف دیگر تا گلیداغ و جنگلهای پراکنده قازانقایه مراوه تپه ادامه دارد .
قسمت عمده جنگلهای متراکم استان در نیمرخ شمالی رشته کوه البرز در جنوب استان قرار گرفته و در نیمرخ جنوبی البرز نیز جنگلهای پراکنده با گونه های ارس و بلوط و ممرز مشاهده می‌گردد .
در بخشی از شمال شرقی استان واقع در مراوه تپه جنگلهای پراکنده پسته وحشی معروف به جنگلهای قازانقایه دیده می شود .
این جنگل ها از گلوگاه در غرب تا گلیداغ در شرق منطقه در دامنه شمالی رشته کوه البرز و به طول تقریبی 260 کیلومتر پراکنده است .
ـ سطح جنگل های طبیعی :
جنگلهای هیرکانی 800/397هکتار
جنگل های ایرانی و تورانی 180000 هکتار
ــ سطح جنگل های دست کاشت :
جنگل های دست کاشت 54000 هکتار
- رویشگاه های جنگلی و نسبت آنها به کل جنگل های کشور و وضعیت عمومی آنها
ــ مساحت رویشگاه های جنگلی استان 650000 هکتار
ــ نسبت رویشگاه های جنگلی استان به کل کشور
373 0/0 = 12100000 : 451800= 54000 + 800/397 هکتار
ــ درصد جنگل های استان نسبت به کل کشور 733/3 درصد می باشد .
ــ وضعیت عمومی جنگل ها از نظر میزان تراکم و روند تغییر سطح جنگل ها حتی المقدر طی 30 سال گذشته :
وضعیت عمومی جنگل های هیرکانی در حاشیه روستاها فقیر ودر میان بند غنی و در ارتفاعات متوسط می باشد . بطور کلی در غرب استان بهتر از شرق استان است .
1-2-2-4-3 : گونه ها و نوع آنها
درخت ممرز 40 درصد
درخت راش 25 درصد
درخت بلوط 20 درصد
سایر گونه ها (1) 10 درصد
سایر گونه ها (2) 5 درصد
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
سایر گونه ها ( 1) شامل : انجیلی- توسکا- افرا- نمدار- ملچ- ون- آلوکک- بارانک .
سایر گونه ها (2) شامل : خرمندی- لرگ- اوجا- داغداغان- سرخدار- سرو نوش .
- سوخت از منابع جنگلی مورد استفاده در استان
به علت عبور خط لوله گاز از استان ، اکثر شهرهای بزرگ و کوچک و بعضی از روستاهای استان به منابع گاز طبیعی دسترسی پیدا نموده اند و مقرر شد تمامی روستاهای حاشیه جنگل که در فاصله پنج کیلومتری خط لوله گاز قرار دارند در اولویت اول و روستاهای حاشیه جنگل که در فاصله ده کیلومتری خط لوله گاز قرار گرفته اند در اولویت دوم به استفاده از گاز طبیعی تجهیز شوند .( مصوبات جلسات طرح صیانت از جنگلهای استان 1382) .
با توجه به اینکه آمار دقیقی از مصرف منابع جنگلی برای مصارف سوخت روستاهای داخل و حاشیه جنگل وجود ندارد از نظرات کارشناسان ارشد و خبره منابع طبیعی استان استفاده و اعتقاد بر این است که حدود 50 درصد از مصارف سوختی خانوارهای روستاهای داخل و حاشیه جنگل از منابع جنگلی تأمین گردیده و بقیه از سایر منابع مثل گاز ، نفت و گازوئیل برای مصارف سوختی استفاده می نمایند که با این نظر کارشناسی سوخت از منابع جنگلی مورد استفاده برای هر خانوار ذیربط مقدار پنج استر و بشرح ذیل محاسبه می گردد :
تعداد کل روستاهای داخل و حاشیه جنگل 251روستا
تعداد روستاهای داخل و حاشیه جنگل دارای گاز طبیعی 154 روستا
تعداد روستاهای داخل و حاشیه جنگل فاقد گاز طبیعی 97 روستا
متوسط خانوار هر روستا 150 خانوار
حداقل مصرف هر خانوار از منابع جنگلی در سال 5 استر در سال
تخمین حداقل مصرف سوخت از منابع جنگلی توسط روستانشینان 750 استر در سال
تخمین حداقل مصرف سوخت از منابع جنگلی توسط روستانشینان 525 متر مکعب در سال
لازم به ذکر است که طبق آمار اداره کل منابع طبیعی استان گلستان علاوه بر مصرف بالا مقدار 121616 متر مکعب هیزم و مقدار 804 متر مکعب ذغال سالانه ساز جنگلهای استان خارج شده است .
- نام ، تعداد و سطح جنگل های حفاظت شده استان
ــ جنگل های تحت حفاظت اداره کل منابع طبیعی استان :
ــ ذخیره گاه جنگلی سرخدار استان
ــ افرا تخته علی آباد 200 هکتار
ــ پونه آرام علی آباد 200هکتار
ــ ذخیره گاه جنگلی شمشاد بندرگز 385 هکتار
ــ ذخیره گاه جنگلی زربین رامیان 520هکتار
ــ ذخیره گاه جنگلی زربین علی آباد 115 هکتار
ــ ذخیره گاه جنگلی سرونوش محمدآباد( سورکش) 195 هکتار
ــ ذخیره گاه آزاد دلند رامیان 200هکتار
ــ ذخیره گاه پسته قازانقایه 785هکتار
ــ ذخیره گاه عناب مینودشت 20 هکتار
ــ ذخیره گاه داغداغان بندرگز 30هکتار
ــ ذخیره گاه زربین گالیکش 50 هکتار
ــ ذخیره گاه ارس جهاننما 300 هکتار
ــ راش قزلق 200 هکتار
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
جمع 3200هکتار
وضعیت عمومی ذخیره گاه های جنگلی از گونه های یاد شده و بصورت خالص و توده ای یکپارچه است .
مأخذ : بایگانی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان
- سطح مراتع استان و نسبت آن به کل کشور:
سطح مراتع استان حدود 862825 هکتار که معادل 42% وسعت استان را تسکیل می دهد . نسبت سطح مراتع استان به مراتع کل کشور در حدود 95/0درصد می باشد. لازم به ذکر است سطح مراتع قشلاقی استان حدود 825/761 هکتار، سطح مراتع ییلاقی استان حدود 000/101 هکتار است . وضعیت مراتع استان با توجه به خشکسالیهای اخیر و فشار بیش از حد توان مراتع از طرف دام ، بیشتر مراتع موجود در استان چه از لحاظ کیفیت و چه از لحاظ کمیت تغییرات عمده ای را پیدا کرده است . لازم به ذکر است که در حال حاضر طرحهای اصلاح و احیاء جهت استفاده بهینه از مراتع از طرف سازمان جنگلها و مراتع در استان اجرا می شود که اکثر این طرحها در مراتع قشلاقی می باشند.
-وضعیت تعادل دام و مرتع در استان ، ظرفیت مراتع ، تعداد واحد های دامی موجود با توجه به درجه بندی مراتع استان
تعداد دام هایی که در مراتع می توانند تعلیف نمایند ودر استان بین تعداد دام موجود و ظرفیت مراتع هیچگونه تعادلی وجود ندارد- ظرفیت مجاز مراتع استان درحدود 512609 واحد دامی است در حال حاضر تعداد 1245748 واحد دامی از مراتع استان استفاده می کنند که نسبت این دو به هم 41/0 می باشد
مراتع استان از نظر کیفی به سه بخش خوب( درجه یک) ، متوسط ( درجه دو) و ضعیف ( درجه سه ) تقسیم می شوند.
تولید در هکتار این مراتع بین 100 تا 300 کیلوگرم متغیر است .
|
نوع مرتع
|
کیفیت
|
مساحت(ha)
|
متوسط تولیدkg/ha
|
تولید کل(تن)
|
|
درجه یک
|
خوب
|
301000
|
300
|
000/300/90
|
|
درجه دو
|
متوسط
|
161825
|
200
|
000/365/32
|
|
درجه سه
|
ضعیف
|
400000
|
110
|
000/000/44
|
|
جمع
|
ـــ
|
862825
|
610
|
000/665/166
|
مأخذ : بایگانی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان
وضعیت مطلوب پوشش گیاهی استان
- با اعمال سیاست های حفاظتی بیشتر گونه های منحصر به فرد و حمایت شده استان افزایش خواهد یافت
- اقدامات مناسب در خصوص بررسی و کنترل عوامل تهدید کننده پوشش گیاهی استان با تاکیدبر گونه های در معرض تهدید استان صورت خواهد گرفت
- تلاش های لازم جهت بهبود وضعیت عمومی جنگل های هیرکانی در استان انجام خواهد گرفت
- به علت عبور خط لوله گاز از استان ، اکثر شهرهای بزرگ و کوچک و بعضی از روستاهای استان به منابع گاز طبیعی دسترسی پیدا نموده اند و مقرر شد تمامی روستاهای حاشیه جنگل که در فاصله پنج کیلومتری خط لوله گاز قرار دارند در اولویت اول و روستاهای حاشیه جنگل که در فاصله ده کیلومتری خط لوله گاز قرار گرفته اند در اولویت دوم به استفاده از گاز طبیعی تجهیز شوند .
- در سطح استان طرحهای اصلاح و احیاء جهت استفاده بهینه از مراتع از طرف سازمان جنگلها و مراتع در استان اجرا خواهد شد
- انتظار می رود تعادل دام هایی که در مراتع می توانند تعلیف نمایند ودر استان بین تعداد دام موجود و ظرفیت مراتع تعادل لازم صورت گیرید
2-3-2-4- گونه های جانوری استان
-تعداد گونه های جانوری موجود در استان به تفکیک
الف ) پستانداران استان :
در استان گلستان تاکنون 7 راسته ، 22 خانواده و 68 گونه پستاندار شناسایی شده است .
خارپشت اروپایی- خار پشت ایرانی- خار پشت گوش بلند- خشره خور کوچک- حشره خور آبزی- حشره خور دندان سفید کوچک- حشره خور دورنگ- حشره خورخانگی- حشره خور کوتوله. خفاش نعل اسبی بزرگ- خفاش جنگلی معمولی- خفاش ارس- خفاش سبیل دار- خفاش لب کوتاه-خفاش دورنگ- خفاش بال سفید- خفاش سروتین- خفاش برفکی- خفاش گوش پهن- حفاش بال بلند- خفاش گوش پیکانی- خفاش دم آزاد اروپایی.
سنجاب زمینی – اشگول- سنجابک دم موشی- سنجابک درختی- هاستر خاکستری- ول حفار افغانی- ول معمولی- جرد ایرانی- جبریل بزرگ- دوپای کوچک- خرگوشک- موش قهوه ای- موش سیاه- موش خانگی- موش ورامین- موش صحرایی- تشی- خرگوش- پایکا- فک دریای خزر. گرگ- شغال- رویاه معمولی- روباه ترکمن- خرس قهوه ای- کفتار- راسو- سمور سنگی- سمور جنگلی- شنگ- زرده بر- رودک - گربه جنگلی- گربه وحشی- گربه دشتی- سیاه گوش- یوزپلنگ- مرال- شوکا- گراز- آهو- پازن-قوچ وحشی
ب): دوزیستان و خزندگان:
در استان حدود 9 گونه دوزیست وجود داردکه:
سمندر جویباری ایرانی (اختصاصا در غار شیرآباد)- سمندر تاجدار جنوبی – وزغ معمولی- وزع سبز- وزع بیل‌پای سوری- قورباغه جنگلی- قورباغه معمولی- قورباغه قفقازی- قورباغه درختی رامیتوان نام برد .همچنین28 گونه مار در استان وجوددارد.
4 گونه لاک‌پشت: لاک‌پشت برکه‌ای اروپایی- لاک‌پشک برکه‌ای خزری- لاک‌پشت آسیایی- لاک‌پشت مهمیزدارو
20 گونه سوسمارویک گونه بزمجه: بزمجه بیابانی دراستان میزید.
ج): پرندگان استان:
از 304 گونه پرنده : 102 گونه ساکن بومی استان، 97 گونه زمستان گذران – 19 گونه بطور اتفاقی در زمستان ها دیده شده است، 81 گونه برای تولیدمثل به استان مراجعت میکنند.
مأخذ: اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان
د)-حشرات وبندپایان:
دراستان حدود1100گونه شناسایی شده است.
- معرفی گونه های جانوری خاص ، تعداد ونام گونه های آسیب پذیر و گونه های در معرض تهدید استان
قابل به ذکر است که در استان 5 گونه گیاهی (از 4 خانواده) در معرض خطر انقراض، 106 گونه ( از 7 خانواده)آسیب پذیر و 107 گونه ( از 24 خانواده) در خطر تهدید می باشند، که اقدامات حفاظتی به منظور جلوگیری از انقراض آنها باید در دستور کار قرار گیرد.همچنین در استان 27 گونه آندمیک ( ( Endemicوجود دارد که جزء ذخائر ژنتیکی استان محسوب می شوند و 411 گونه ( 288جنس از 99 خانواده) از گیاهان داروئی نیز جزئی از غنای گیاهی استان به شمار می روند.
- تعداد و نام گونه های درمعرض خطرانقراض:
گونه های در معرض خطر استان : 19 گونه به شرح زیر:
روباه ترکمنی- یوزپلنگ- ماهی چالباش- شیپ- قره برون- اوزن برون- اردک سرسفید- اردک بلوطی- پلیکان پاخاکستری- عقاب طلائی دم سفید- شاهین- بحری- هما- بالابان- میش و مرغ- هوبره- عقاب شاهی- عقاب ماهی خوار
- تعداد و نام گونه های حمایت شده
از پستانداران : پلنگ ، سیاه گوش ، کارکال، گربه جنگلی ، خرس قهوه ایی ، مرال ، شوکا ، آهو ، قوچ و میش ، روباه شنی ، فک خزری ،
از پرندگان : پلیکان سفید ، فلامینگو ، درنا ، قوی گنگ ، قوی فریاد کش ، انواع حواصیل ها ، انواع اردک های غواص ، غاز پیشنانی سفید ، غاز پا زرد ، اردک تاج دار ، اردک چشم طلایی ، اردک سر سیاه ، اردک دم دراز ، مرگوس سفید ، خروس کلی دشتی ، بوتیمار کوچک ، زنگوله بال ، دراج ، کبک دری ، قرقاول ، کاکایی دودی ، مینا ، دارکوب سبز راه راه ، پرستو ، بلبل ، ساز صورتی ، کلیه پرندگان شکاری ،نظیر عقاب ها ، قوش ها ، قرقری ها ، کرکس ها ، بوف و جغد ها ، سنقرها و سارگپه ها ؛ بزمجه ، وارنوس ها ف لاک پشت مردابی ، افعی شاخ دار ، افعی قفقازی ،
از دوزیستان ، سمندر جویباری ، قورباغه جنگلی و مردابی و از سخت پوستان نیز انواع خرچنگ و آرتمیا
وضعیت تکثیر در اسارت گونه های جانوری استان با هدف احیاء گونه
از گذشته در پارک جنگلی قرق تعدادی مرال (گونه حمایت شده ) در اسارت نگهداری و تکثیر شده است که به استان های متقاضی برای احیاء زیستگاه های مربوطه .
مأخذ : بایگانی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان
وضعیت بیماری های حیات وحش
بر اساس بررسی های انجام شده وگزارش های مکتوب از آزمایشگاه دامپزشکی استان تنها دو مورد ویروس آنفو لانزای فوق حاد طیور در اکوسیستم های آبی مشاهده و ثبت شده و تاکنون بیماری دیگری در حیات وحش استان مشاهده نگریده است
وضعیت مطلوب علوم جانوری ( حیات وحش )
- استان گلستان به جهت برخورداری از اکوسیستم های متنوع کوهستانی، مناطق با پوشش های انبوه جنگلی و نواحی متعدد تالابی، یکی از مهمترین زیستگاه های شناخته شده پستانداران کشور به خصوص گونه های شاخص زیستمندان جنگلی نظیر شوکا ، مرال ، خرس قهوه ای ، پلنگ ،گونه های نواحی کوهستانی و صخره ای نظیر پازن ، قوچ و میش ، گرگ و روباه بشمار خواهد آمد.
- در استان گلستان با توجه به وضعیت موجود محیط زیست استان ، اقدامات کنترلی، نظارت، ارزیابی مناطق و سرشماری حیات وحش بر روی گونه های شاخص خصوصاٌ پستانداران بزرگ جثه و پرندگان آّبزی و کنار آبزی مهاجر صورت خواهد گرفت .
با توجه به تخریب زیستگاههای مرال و شوکا در طی این سال ها که منجر به جدایی زیستگاه ها و کوچک شدن قلمرو جانوران گشته است به همین منظور اقدامات حفاظتی و کنترلی بیشتر برای حفاظت این گونه با ارزش صورت خواهد گرفت .
- با توجه به اینکه سایر دستگاه دغدغه حفاظت از تنوع زیستی را نداشته و عموماً ارزش و نقش در فرایند تصمیم سازی و اجرای فعالیت های توسعه ایدر حاشیه لحاظ می نمایند و نادیده می گیرند که این عامل در از دست رفتن کیفیت زیستگاه ها نقش دارد. فرهنگ سازی ، آموزش و تعامل بیشتر با سایر دستگاه های مرتبط از جمله منابع طبیعی و ... جهت حفاظت بهتر و بیشتر از این گونه با ارزش صورت خواهد گرفت
- با برنامه ریزی و استفاده مناسبت تر از امکانات موجود شکار و صید گسترده و غیر مجاز حیات وحش به حداقل ممکن خواهد رسید
- با برنامه ریزی و استفاده مناسبت تر از امکانات موجود قاچاق گونه های کمیاب و حمایت شده به حداقل ممکن خواهد رسید
با اجرای دقیق مقررات و ضوابط مربوط به عوامل تهدید مناطق و زیستگاه های حساس جانوری و گیاهی از جمله وجود کارگاه های فعالیتهای معدنی از قبیل بهره برداری از معادن فلورین ، انجام فعالیت های آبزی پروری و شیلاتی انجام فعالیتهای عمرانی صورت نخواهد گرفت
4-3-2-4-زیستگاه ها و مناطق تحت مدیریت سازمان
-مناطق تحت مدیریت موجود در استان و سطوح آنها و نسبت آنها به مساحت کل استان
- پارک ملی گلستان: 91895 هکتاز و در مقایسه با مساحت اتسان (2043774) هکتار ، پارک ملی گلستان 5/4 درصد مساحت استان است .
- آثار طبیعی ملی : در استان موجودیت ندارد . ارتقای سطح حفاظتی غار شیرآباد به اثر طبیعی ملی در حال پیگیری است .
- پناهگاه حیات وحش : در استان موجودیت ندارد . ارتقای سطح حفاظتی پناهگاه حیات وحش تالاب بین المللی گمیشان در دست پیگیری است .
- مناطق حفاظت شده : در استان چهار منطقه حفاظت شده ( زاو الف ، زاو ب ، لوه و جهان نما ) وجود دارد .
جمعاٌ به مساحت 48119 هکتار که 35/2 درصد مساحت استان را شامل می شود .
-مناطق شکار و تیراندازی ممنوع استان ، مدت شکار ممنوع و نوع گونه :
در استان 6 منطقه جمعا ٌ به مساحت 23/ 151923 وجود دارد که 43/7 درصد استان می شود .
اعلام ممنوعیت شکار منطقه سیاه مرزکو ه نیز در دستور کار قرار دارد به مساحت ( 44415) هکتار
|
ردیف
|
عنوان منطقه
|
تعداد دوره ممنوعیت
|
آخرین دوره ممنوعیت
|
نوع گونه
|
|
سال شروع
|
سال خاتمه
|
|
1
|
تالاب بین المللی گمیشان
|
چهار دوره
|
1388
|
1393
|
تمامی گونه ها
|
|
2
|
منطقه شکار و تیراندازی ممنوع قازانقایه
|
یک دوره
|
85
|
90
|
تمامی گونه ها
|
|
3
|
منطقه شکار و تیراندازی ممنوع عزیز آّباد
|
دو دوره
|
86
|
91
|
تمامی گونه ها
|
|
4
|
منطقه شکار و تیراندازی ممنوع صوفیکم
|
یک دوره
|
86
|
91
|
تمامی گونه ها
|
|
5
|
منطقه شکار و تیراندازی ممنوع چلچلی
|
سه دوره
|
85
|
90
|
تمامی گونه ها
|
|
6
|
منطقه شکار و تیراندازی ممنوع نیشاک
|
یک دوره
|
88
|
93
|
تمامی گونه ها
|
مأخذ : بایگانی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان
-نام وتعداد مناطق تحت مدیریت که دارای مطالعات جامع تفصیلی می باشند .
- پارک ملی گلستان: نیاز به تجدید نظر دارد
- منطقه حفاظت شده جهان نما :در دست تهیه است
-مناطق آزاد و زیستگاه های حساس و مستعد جهت ارتقای سطح به مناطق تحت مدیریت و شکار ممنوع
- منطقه شکار و تیراندازی ممنوع تالاب بین المللی گمیشان -------- پناهگاه حیات وحش
- منطقه شکار و تیراندازی ممنوع تالاب بین المللی صوفیکم ------=- منطقه حفاظت شده
- منطقه شکار و تیراندازی ممنوع چلچلی --------------- منطقه حفاظت شده
- منطقه غار شیر آباد ---------- اثر طبیعی ملی
- منطقه آزاد سیاه مرزکوه ------- منطقه شکار و تیراندازی ممنوع
- منطقه آزاد شمشاد بندرگز -------- منطقه شکار و تیراندازی ممنوع
-تعداد ، نام و سطح ذخیره گاه های زیستکره زمین ثبت شده در کنوانسیون های بین المللی
- پارک ملی گلستان
نام وسطح تالاب ه ای تحت مدیریت استان و عوامل تهدید کننده آنها
|
ردیف
|
نام تالاب
|
مساحت
|
عوام تهدید
|
|
چرای دام
|
شکار و صید غیر مجاز
|
کشاورزی اثر سم و کود
|
رسوب گذاری
|
آبزی پروری
|
قایق موتوری
|
برداشت از نیزارها
|
|
1
|
تالاب بین ×المللی گمیشان
|
20000
|
×
|
×
|
×
|
×
|
×
|
×
|
|
|
|
تالاب بین المللی آلاگل
|
|
×
|
×
|
×
|
×
|
×
|
|
×
|
|
|
تالاب بین المللی آلما گل
|
|
×
|
×
|
×
|
×
|
|
×
|
|
|
|
تالاب بین المللی آجی گل
|
|
×
|
×
|
×
|
×
|
|
|
|
مأخذ : بایگانی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان
ظرفیت طبیعت گردی موجود دراستان با ذکر نام جاذبه های طبیعی که طرح طبیعت گردی آنها مطابق بازون بندی مناطق اجرایی شده است .
جاذبه های طبیعی استان شامل تالاب های موجود دراستان ، پارک ملی گلستان ، پارکهای جنگلی ، مناطق حفاظت شده ، آبشارهای طبیعی ، گل فشان ها و ... می باشند که طرح طبیعت گردی در استان اجرا نگردیده است
- بررسی احیا ء و یا افت کمی وکیفی زیستگاه ها و رویشگاه های طبیعی طی پنج سال اخیر
افزایش سطح زیستگاه های تحت مدیریت و انجام مطالعات ارتقاء سطح در استان از جمله فعالیت های انجام شده طی 5 سال اخیر بوده که می توان به تصویب منطقه شکار و تیراندازی ممنوع صوفیکم ، قازانقایه ، نیشاک و تمدید مناطق شکار و تیراندازی ممنوع عزیز آباد ، چلچلی اشاره کرد همچنین مطالعات ارتقاء سطح تالاب بین المللی آلاگل به منطقه حفاظت شده و شکار و تیراندازی ممنوع صوفیکم ، گمیشان به پناه گاه حیات وحش در حال پی گیری وانجام می باشد
وضعیت مطلوب زیستگاه های استان
- با وجود مناطق آزاد و زیستگاه های حساس و مستعد جهت ارتقای سطح به مناطق تحت مدیریت و شکار ممنوع استان تعداد مناطق تحت مدیریت استان افزایش خواهد یافت
- با وجود زیستگاه های منحصر به فرد در استان شامل تالاب های بین المللی موجود ، پارک ملی گلستان ، مناطق حفاظت شده ، آبشارهای طبیعی ، پارک های جنگلی ،گل فشان ها و ... ظرفیت طبیعت گردی در ا ستان افزایش خواهد داشت .
- سطح زیستگاه های تحت مدیریت در استان از جمله مطالعات ارتقاء سطح تالاب بین المللی آلاگل به منطقه حفاظت شده و شکار و تیراندازی ممنوع گمیشان به پناه گاه حیات وحش ، غار شیرآباد ، چلچلی ، صوفیکم و ... انجام خواهد شد .
- پوشش جنگلی استان و جنگلهای هیرکانیان .
5-3-2-4- وضعیت هرباریوم و بانک ژن استان
- وضعیت ایجاد و راه اندازی هرباریوم استان ( مطابق با دستور العمل ایجاد و راه اندازی هرباریوم ).
تاکنون اقد امی صورت نگرفته است
- میزان تجهیز ( تهیه وسایل و منابع شناسایی و آزمایشگاهی ) توسعه هرباریوم استانی ).
تاکنون اقدامی صورت نگرفته است .
- اقدامات انجام شده در خصوص جمع آوری ،شناسایی و راه بندی شناسه های گیاهی استان.
پروژه شناسایی فلور گیاهی منطقه شکار ممنوع تالاب بین المللی گمیشان انجام و در حدود 90 گونه گیاهی شناسایی و جمع آوری گردیده است . ضمناً در منطقه شکار ممنوع صوفیکم در قالب پروژه دانشجویی مورد بررسی و شناسایی فلور گیاهی قرار گرفته است .
- چگونگی و میزان جمع آوری ، شناسایی و حفظ بذور استان با تاکید بر گیاهان دارای وضعیت تهدید
تاکنون اقدامی صورت نگرفته است .
- اقدامات انجام شده در خصوص بانک اطلاعاتی به منظور ثبت اطلاعات نمونه های هرباریومی و بذور استان.
تعدادی نمونه در قالب پروژه های استانی و دانشجویی جمع آوری گردیده و در مرحله بعدی بذور جمع آوری خواهد گردید .
- میزان تجهیزات موجود بانک ژن استان .
تاکنون اقدامی در خصوص تجهیز بانک ژن صورت نگرفته است .
- تعداد نمونه های بیولوژیک موجود در بانک ژن اتسان پارالل و میزان همکاری با بانک آن سازمان مرکزی .
اطلاعات موجود نیست .
- تعداد نمونه های بیولوژیک جمع آوری و ارسال شده استان به بانک ژن سازمان مرکزی .
1- نمونه پستاندار: 21
2- نمونه پرنده : 13
3- نمونه گیاه : 1 عدد
- چگونگی مدیریت پسماندهای حاصل در بانک ژن های پارالل .
اطلاعات موجود نیست
- اقدامات انجام شده در خصوص حفاظت ژنتیکی گونه های در معرض تهدید استان و میزان مدیریت ورود و خروج نمونه های بیولوژیک . نیاز به مطالعه و تحقیق دارد .
- تعداد گونه های استان که نیاز به حفاظت ژنتیکی دارند . نیاز به مطالعه و تحقیق دارد .
- تعداد و نام پروژه ها در زمینه زیست فناوری . تاکنون اقدامی صورت نگرفته است
- تشکیلات استانی موجود و تعداد نیروهای سازمانی در رابطه با بانک ژن .
کارشناس موزه استان بعنوان رابط بانک ژن امور مربوطه را انجام می دهد و ردیف خاص وجود ندارد
- میزان تعامل با سایر ارگان ها در رابطه با زیست فناوری .
در خصوص شناسایی نمونه های ضبط شده از متخلفین و شناسایی از طریق DNA با دانشگاه منابع طبیعی گرگان ارتباط خوبی برقرار شده و نمونه ها به دانشکده محیط زیست ارسال و شناسایی می گردند
6-3-2-4- نمایشگاه ( مو زه ) تاریخ طبیعی استان
– اقدامات انجام شده در خصوص ایجاد ، توسعه و تجهیز نمایشگاه تاریخ طبیعی استان .
در استان 2 موزه در پارک ملی گلستان فعال می باشد که یکی در ابتدای غربی پارک در مجتمع بازدید کنندگان و دیگری در انتهای شرقی پارک ملی گلستان در محوطه محیط بانی میرزابایلو قرار گرفته است .
در محل اداره کل حفاظت محیط زیست استان ساختمان موزه در 2 طبقه ساخته شده است که نیاز به مراحل تجهز و راه اندازی دارد .
- اقدامات انجام شده در خصوص تکمیل و توسعه نمونه های نمایشگاهی ، گیاهی ، جانوری ، سنگ و کانی و ... استان .
نمونه های جانوری موجود در موزه ها و جمع آوری شده در اداره کل بالغ بر 500 نمونه پستاندار ، پرنده و خزنده می باشد .
در خصوص جمع آوری نمونه ها ی سنگ و کانی ، تعداد محدودی در محل اداره کل جمع آوری گردیده است .که پس از آماده سازی ویترینهای مربوطه در محل موزه ها به نمایش گذاشته می شود .
در خصوص جمع آوری نمونه های گیاهی تعدادی نمونه از طریق پروژه های استانی و دانشجویی شناسایی شده تا پس از تشکیل هرباریوم در محلهای مربوطه حفظ شوند .
- اقدامات انجام شده در خصوص ایجاد و راه اندازی آزمایشگاه های فن آوری و تاکسیدرمی استان.
د راین زمنیه اقدامات خوبی صورت گرفته و با توجه به نیاز اداره کل یک کارگاه تاکسی درمی با مساحت تقریباَ 20 متر مربع دارای تجهیزات : فریزر ، سینک ظرف شویی و طبقات و کمد و لوازم مورد نیاز تاکسیدرمی موارد مورد نیاز را تأمین می کند .
مأخذ : بایگانی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان